Theo Đức Phật Thích Ca, khổ đau ở mức độ nào đều do tâm ta kiểm soát vì hoàn cảnh không ai giống ai, nhưng điều quan trọng là người đó có biết điều phối tâm mình để không còn bị dính mắc vào cái khổ đó hay không. Mỗi người có hành xử khác nhau, từ đó Ngài đã phân chia ra làm từng kiểu người:
Đức Phật phân biệt 4 kiểu người cơ bản
Hãy suy xét để biết mình là ai trong 4 kiểu người trên
Việc hiểu mình là ai trong 4 kiểu người theo cách phân chia trên là để tìm cách bước lên từng nấc một thành kiểu người tốt hơn, nhằm mục đích hoàn thiện bản thân mình theo thời gian và luôn nhắc nhở rằng không bao giờ là quá muộn cả:
Kiểu người thứ 1
Với mẫu người này, họ không đặt nặng quá vấn đề mình có là người thành công hay không vì trở thành người bình thường đối với họ cũng là ân huệ rồi. Đối với họ, giàu cũng được, bình bình cũng chẳng sao vì họ thấu tỏ rằng tất cả đều là nhân duyên từ tiền kiếp mà họ có mặt ở trên cuộc đời này, ta chẳng thể nào chọn nơi mình sinh ra.
Trong khi người khác tìm cách để làm giàu, có sự nghiệp lẫy lừng, gia đình sung túc thì họ cứ bình chân như vại. Việc họ quan tâm nhất đó là tìm cách tu thân và không ngừng mở mang kiến thức để nhằm mục đích hoàn thiện mình từng ngày qua đi, không lãng phí chút thời gian nào khi bản thân đang trong hình hài một con người.
Hơn ai hết, họ tin vào nhân quả là một trong 3 kiểu người được Phật bồ tát quý nhất. Những người này biết được bản chất vô thường của cõi hồng trần nên vẫn luôn không ngừng học hỏi, tích lũy kiến thức. Họ là những người biết rõ sức mạnh của mình nằm ở đâu để phát huy chúng tối đa khi cần.
Nếu có khó khăn trở ngại họ cũng biết cách lùi bước, dưỡng sức, có bị thiệt thòi thì họ cũng xem nhẹ hết, đối với kiểu người số một này, sống trong cuộc đời đâu phải cứ tranh giành hơn thua mới là người thông thái.
Kiểu người thứ 2
Họ có nét tương đồng như loại ngựa thứ 2 vậy, chúng chạy cũng rất nhanh nhưng lại không thông minh lắm, chúng chỉ chạy khi roi của người cưỡi quất trúng thân mình. Điều này có nghĩa là kiểu người này vẫn phải chịu “đòn roi” của cuộc đời mới tỉnh thức, họ phải trải qua đau đớn mới nhận ra bài học của mình.
Họ là người hiểu chuyện nhưng phải chính mình trải qua rồi mới có được kinh nghiệm, không dám tái phạm. Họ hiểu đúng về sám hối để từ đó biết rằng bản thân đã từng phạm sai lầm, nhưng điều quan trọng là phải biết hối lỗi, biết điều chỉnh bản thân, không để cho mình tiếp tục mu muội như xưa.
Kiểu người thứ 3
Người thứ 3 thì chậm chạp hơn rất nhiều người thứ 2, do đó, bản thân cũng phải chịu thống khổ hoặc chính bản thân họ gặp tai ương thì mới bắt đầu tỉnh ngộ và thiện đãi sinh mệnh. Họ không đủ thông minh, nhanh nhẹn nhưng đúng là “muộn còn hơn không”, vì sau cùng họ vẫn kịp tỉnh ngộ để biết bản thân nên làm gì.
Có thể thấy, kiểu người như vậy đã có chút mu muội, họ phải chịu rất nhiều đau đớn như trời giáng mới tỉnh ngộ, chứ vài “cái tát” cuộc đời xem ra không đủ, kiểu người này phải mất nhiều thời gian hơn để tu tập.
May mắn là sau thời gian dài thống khổ, bị không ít người đời giày xéo thì họ cũng kịp đứng lên từ bùn đen, ngộ được tính vô thường của cuộc đời thì thay vì để tham lam, sân hận, đố kỵ, ganh ghét,… dẫn lối và phá hủy cuộc đời mình. Từ đây, họ bắt đầu chọn cách làm chủ cuộc sống.
Khi có được sự khôn ngoan sau những trải nghiệm hãi dùng, họ chọn làm người thiện lương, tĩnh lặng và tự thân phấn đấu để có trí huệ, có một cuộc đời vừa vặn, để người đời ngưỡng vọng.
Kiểu người thứ 4
Đối với nỗi khổ lão, bệnh, tử mà người khác phải chịu thì họ không nghe, cũng không nhìn. Họ cứ mãi mãi lẩn quẩn trong bể khổ của chính mình, họ sống trong địa ngục trước cả khi nhắm mắt xuôi tay, khổ đau không sao kể xiết. Suốt cả đời họ như con thiêu thân dành cả đời theo đuổi lợi danh, tình ái, bạc tiền, quyền lực, khi ngoảnh lại thấy tháng ngày đã cạn, lúc ấy không khỏi giật mình, bàng hoàng.
Đây chính là kiểu người không khác gì loại ngựa thứ 4, không chạy ngay cả khi bị quất roi mạnh. Người chủ không còn cách nào khác phải vụt thật mạnh làm nó đau thấu xương. Sau đó con ngựa bị thương sẽ biết chạy nhanh.
Bạn sẽ tự hỏi sao họ không chạy nhanh từ đầu cho bớt khổ? Thực ra, họ vốn cứng đầu, cố chấp như thế nhưng cứ tự cho rằng mình xuất chúng, khác người, thậm chí khi biết sai cũng không chịu sửa do cái tôi quá lớn nên sống một đời lầm lạc, nhiều đau thương.
Kết luận
Con người sống trên đời không ai có quyền chọn cho mình nơi sinh ra, không thể chọn bố mẹ giàu, cũng không thể chọn cho mình một trí tuệ thông minh sáng suốt, hay một ngoại hình sáng láng, đẹp đẽ. Điều quan trọng là ở cách ta hành xử với đời từ những gì mình có, nếu bản thân quá xuất sắc là điều cực kỳ may mắn, nhưng số đông thì không hoàn hảo, do đó ta cần biết mình yếu kém ở đâu để chỉnh sửa, bổ sung.
Hãy tin rằng, chỉ cần còn sống một ngày trên đời, chúng ta vẫn có khả năng thay đổi cuộc sống của mình theo chiều hướng tốt đẹp hơn. Do đó, nên nỗ lực để thay đổi trở thành một người có ích cho xã hội.
Không phải phân biệt 4 kiểu người như trên để xem thường ai có phẩm giá không bằng mình mà đơn giản để hiểu rằng mỗi người có một góc nhìn riêng theo hệ giá trị của họ, sinh ra đã là thế. Phân biệt ta với người là để thấy có những quan niệm khác biệt cần được tôn trọng.
Nếu họ không giống ta cũng hãy thể hiện sự tôn trọng mọi người xung quanh, nếu ta có tốt đẹp họ có xấu xa thì cũng hãy thông cảm cho thiếu sót của người yếu kém hơn ta vì chẳng ai muốn mình sinh ra lại là kẻ ngốc nghếch để người đời chê cười cả. Thay vào đó, nếu có thể hãy động viên, khuyến khích họ mở lòng, kiên nhẫn học hỏi nhằm phát triển bản thân.